Lenfödem
Kol ve bacakların şişmesi ile kendini belli eden fil hastalığı (lenfödem), bağışıklık sisteminin bir parçası olan lenf bezlerinde oluşan tıkanmalara bağlı olarak ortaya çıkar. Hücreler arası boşlukları dolduran sıvının miktar olarak dengede kalabilmesi için sürekli olarak süzülmesi ve kan dolaşımına karışması gerekir.
Lenfödem Nedir?
Manuel lenfatik drenaj
Lenfödem, vücutta genellikle kol veya bacak gibi bölgelerde görülen kalıcı ve ilerleyici bir şişlik durumudur. Bu şişlik, lenf sisteminin düzgün çalışmaması sonucu oluşur. Lenf sistemi, vücutta doku sıvılarını toplar, filtreler ve tekrar dolaşıma kazandırır. Eğer bu sistem hasar
görürse veya tıkanırsa, lenf sıvısı dokular arasında birikir ve bu da ödem yani şişlik oluşturur. Lenfödem zamanla cildi sertleştirebilir, hareketi kısıtlayabilir ve enfeksiyon riskini artırabilir. En sık, kanser tedavileri sonrasında ya da doğuştan gelen lenf damar bozuklukları nedeniyle görülür.
Lenfödem Tanısı Nasıl Konur?
Lenfödem tanısı konulurken ilk adım, hastanın tıbbi geçmişini dinlemek ve fiziksel muayene yapmaktır. Özellikle daha önce ameliyat, radyoterapi veya travma geçiren kişilerde şüphe daha fazladır. Doktor, şişliğin karakterine, cildin yapısına ve simetrik olup olmamasına bakar. Gerektiğinde, lenfödemi diğer ödem türlerinden ayırmak için hacim ölçümleri (mezura veya perometre ile) yapılır. Bazı durumlarda, lenfosintigrafi (lenf damarlarının görüntülenmesi), MR veya ultrason gibi ileri görüntüleme yöntemleri de tanıyı desteklemek için kullanılır. Ayrıca Uluslararası Lenfoloji Derneği’nin (ISL) önerdiği evreleme sistemiyle hastalığın şiddeti belirlenir.
Lenfödem Belirtileri Nelerdir?
Lenfödemin ilk belirtisi genellikle kol, bacak, yüz ya da gövdede ortaya çıkan hafif bir şişliktir. Bu şişlik genellikle gün içinde artar, sabahları daha az hissedilir. Zamanla şişlik kalıcı hale gelir, ciltte sertleşme ve kalınlaşma gelişir. Şişen bölgede ağırlık, doluluk ve gerginlik hissi olabilir. Kıyafetlerin, saat ya da yüzük gibi aksesuarların sıkı gelmeye başlaması da önemli bir belirtidir. İleri evrelerde cilt kurur, çatlar ve enfeksiyona yatkın hale gelir. Lenfödemli dokularda enfeksiyon riski yüksek olduğundan, tekrarlayan kızarıklıklar, ateş veya ağrı da belirti olarak görülür.
Lenfödem Fizyoterapisi Nasıl Yapılır?
Lenfödem tedavisinde en etkili yöntemlerden biri "Kompleks Dekonjestif Terapi"dir (CDT). Bu terapi 4 temel bileşenden oluşur:
- Birincisi, manuel lenf drenajıdır. lenf sıvısının tıkanan bölgelerden sağlıklı alanlara yönlendirilmesini sağlar.
- İkincisi, çok katlı bandajlamadır. Bu bandajlar lenf akışını destekler ve şişliği azaltır.
- Üçüncüsü egzersizler uygulanır. Dolaşımı artıran ve kas pompasını çalıştıran özel hareketlerle lenf sıvısı doğal yollarla taşınır.
- Dördüncüsü cilt bakımı yapılır. Çünkü lenfödemli cilt enfeksiyona açıktır. Tüm bu tedavi süreci, fizyoterapist tarafından kişiye özel olarak planlanır.
Lenfödem Tehlikeli midir?
Lenfödem kendi başına ölümcül olmasa da tedavi edilmediğinde ciddi sorunlara yol açabilir. Enfeksiyon riski artar; örneğin "selülit" gibi bakteriyel cilt enfeksiyonları sık görülür. Zamanla cilt kalınlaşır, doku sertleşir ve bu durum hareket kısıtlılığına neden olabilir. Gelişmiş evrelerde yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürür. Ayrıca hastanın psikolojik durumunu da etkileyebilir; sürekli şişlik hissi, görsel bozulmalar ve sosyal kaygılar yaratabilir. Bu nedenle erken teşhis ve düzenli tedavi, lenfödemin ilerlemesini durdurmak açısından hayati önem taşır.
Lenfödemde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Lenfödemli bireylerin dikkat etmesi gereken birçok önemli nokta vardır. Öncelikle şiş olan bölge travmalardan korunmalıdır. Küçük kesikler, sinek ısırıkları veya yanıklar bile enfeksiyona neden olabilir. Bu yüzden tırnak kesimi, cilt bakımı çok dikkatli yapılmalıdır. Dar kıyafetlerden ve takılardan kaçınılmalı, lenf akışını engelleyecek pozisyonlarda uzun süre kalınmamalıdır. Aşırı sıcak, sauna, hamam gibi yerler şişliğin artmasına neden olabilir. Uçak yolculuklarında mutlaka bası çorabı veya bandaj kullanılmalıdır. Ayrıca düzenli egzersiz yapmak ve fizyoterapistin önerdiği plana uymak çok önemlidir.
Lenfödem Düzelir mi?
Lenfödem ne yazık ki tamamen iyileşen bir hastalık değildir, ancak doğru tedaviyle kontrol altına alınabilir. Erken dönemde başlanan tedavi, şişliği büyük ölçüde azaltır, cildin sağlıklı kalmasını sağlar ve komplikasyon riskini en aza indirir. Fizik tedavi yöntemleri, özel egzersizler ve yaşam tarzı değişiklikleri sayesinde lenfödemle kaliteli bir yaşam sürmek mümkündür. Tedaviyle şikâyetler azaltılabilir, kişi günlük hayatına daha rahat devam edebilir. Ama tedavi bırakıldığında şikâyetler tekrar artabilir, bu nedenle süreklilik çok önemlidir.
Lenfödem Evreleri Nedir?
Lenfödem 4 evrede değerlendirilir:
- Evre 0 (Latent Dönem): Henüz gözle görülür bir şişlik yoktur, ancak lenf sistemi hasar görmüştür. Bu evre bazen yıllarca sürebilir.
- Evre 1: Şişlik yumuşaktır, sabahları azalıp akşama doğru artabilir. Parmağınızla bastığınızda ciltte çökme olur (pitting ödem). Bu evre geri dönüşümlüdür.
- Evre 2: Şişlik artık kalıcı hale gelir, cilt sertleşir. Parmakla bastığınızda iz kalmayabilir. Tedavi ile gerileme zorlaşır.
- Evre 3 (Elefantiyazis): Cilt kalınlaşır, çatlamalar, siğil benzeri çıkıntılar oluşabilir. Görünümde bozulma, hareket kısıtlılığı ve ciddi enfeksiyon riski vardır.